150 rocznica zatwierdzenia Konstytucji

 

Dnia 11 lutego 1870 r. Papież Pius IX zatwierdził nasze Zgromadzenie Misjonarzy i jego Konstytucje. Było to zwieńczenie długiej, czasem krętej drogi rozeznawania i rozmów. Zgromadzenie, w dialogu ze Stolicą Apostolską, nakreśliło i sformułowało własną tożsamość. Na szczęście cała ta droga odbyła się jeszcze za życia Założyciela, który odegrał ważną rolę tym w złożonym procesie.

Odległy początek to rok 1849, kiedy o. Klaret, zanim opuścił dopiero co powstałe Zgromadzenie, aby objąć arcybiskupstwo na Kubie, napisał kilka „rozporządzeń lub konstytucji”. Nie miały one kształtu ani aspiracji by być prawdziwymi Konstytucjami instytutu zakonnego, ale były raczej spontanicznym i swobodnym opisem życia w „stanie misjonarskim”; nie zawierały jeszcze ślubów, ale wymieniały potrzebne cnoty apostolskie, a jako pierwszą – posłuszeństwo (czyli dyspozycyjność do bycia wysłanym). O. Założyciel nie starał się wtedy o oficjalne poparcie kościelne, a korzystając z obecności czterech biskupów w Vic w dniu jego konsekracji biskupiej, wystarczyła mu aprobata biskupa Luciano Casadevall.

W KIERUNKU ZATWIERDZENIA PAPIESKIEGO: TRZY ETAPY DROGI

1. Etap pierwszy: do Decretum Laudis (1860)

Dnia 26 maja 1857 roku o. Klaret wrócił z Kuby do Madrytu, aby zostać spowiednikiem królowej. W połowie czerwca przełożony grupy Misjonarzy - o. Esteban Sala przyjechał do stolicy, by podzielić się wrażeniami z o. Klaretem i przejrzeć pierwotny tekst, pozostawiony po wyjeździe na Kubę. Doświadczenie sześciu lat życia pokazało niedoskonałości tego tekstu. Zgromadzenie rozwijało się, a jego członkowie chcieli mieć jakieś prawne zabezpieczenie w postaci oficjalnego, kanonicznego i państwowego uznania, które wymagało wydrukowania Konstytucji. Założyciel, być może razem z o. Sala, nieznacznie poprawił pierwszą wersję tekstu i dnia 29 czerwca zatwierdził go swoim podpisem: „Zatwierdzamy i podpisujemy niniejszy Regulamin lub Konstytucje, przez nas uzupełnione i uporządkowane”. Dnia 8 września, w uroczystym akcie przyjęcia, tekst został podpisany przez wszystkich Misjonarzy, czyli 13 kapłanów i 3 braci. Przed końcem 1857 roku zostały oddane do druku.

Dnia 25 stycznia 1858 roku o. Klaret podpisał podanie o zatwierdzenie Konstytucji przez Papieża. Być może w tym czasie rozpoczął także procedurę zatwierdzania ich przez rząd w Madrycie, co rzeczywiście stało się 9 lipca 1859 roku.

Dnia 1 września 1858 roku Konstytucje zostały zatwierdzone przez biskupa Vic. Zaś 3 kwietnia następnego roku, być może lepiej poinformowany o procedurach kanonicznych, o. Klaret podpisał drugą prośbę do Rzymu, tym razem wraz z podaniem nowego przełożonego generalnego, o. José Xifré oraz aprobatą biskupa diecezjalnego, Monsignore Castañer. Tłumaczenie na język włoski i inne szczegóły biurokratyczne sprawiły, że dokumentacja nie została przedstawiona ówczesnej Kongregacji Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego aż do 27 lutego 1860 roku. W Rzymie wciąż domagano się sprawozdań na temat liczby domy, liczby kapłanów, środków utrzymania, itp. O. Klaret przesłał je wraz z nową prośbą o zatwierdzenie, 30 września, popartą listami polecającymi od czterech kolejnych biskupów.

Po zbadaniu wszystkiego, 19 października 1860 roku Papież Pius IX podpisał Decretum Laudis, który Kongregacja Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego przesłała kilka dni później biskupowi Vic, a poprzez nuncjaturę ojcu Klaretowi. „Instytut Świeckich Kapłanów Misjonarzy” był szeroko chwalony i polecany, ale zatwierdzenie jego Konstytucji zostało odroczone do czasu ich rewizji zgodnie z Zastrzeżeniami, które pojawiły się w załączonym arkuszu.

2. Drugi etap: do zatwierdzenia Ad decennium per modum experi (1865)

a) Rewizja tekstu Konstytucji podczas pierwszej Kapituły Generalnej (Gracia, 1862)

Pierwsza Kapituła Generalna odbywała się w dniach 7–14 lipca pod przewodnictwem o. Założyciela. Zgromadzenie znacznie się rozrosło i przyjmowało kleryków; było czymś więcej niż „Instytutem księży misjonarzy”. Kapituła znacznie zmieniła Konstytucje i postanowiła dodać przepisy o formujących się, a także formalny akt włączenia do Instytutu pod koniec próbnego roku, który obejmował przysięgę wytrwałości i szczególnego poświęcenie się Bogu i Maryi oraz zalecał składanie ślubów prywatnych.

Gdy o. Klaret wrócił do Madrytu, dopracował nowe teksty, o których postanowiła Kapituła: „Zasady dla studentów… Konsekracja… Śluby”. Dnia 28 lipca, kiedy był już w La Granja, wręczył je o. Serrat, który kopię tego tekstu przesłał o. Xifré do Vic. W grudniu o. Klaret napisał także zasady dotyczące nowicjuszy, aspirantów i ich mistrza. Teksty te zostały kilka razy poprawiane przez samego o. Założyciela, jak również przez o. Xifré, który w marcu 1863 roku, za zgodą biskupa Vic, wysłał do Rzymu łacińską wersję Konstytucji, jak również listy polecające od innych biskupów oraz inne dokumenty uzupełniające. Najpierw przedłożona została prośba o zatwierdzenie Konstytucji, podpisana przez o. Xifré i zatwierdzona przez Zarząd, a druga podpisana przez o. Założyciela. Obaj prosili o „zatwierdzenie Konstytucji z uzupełnieniami i poprawkami dokonanymi przez Kapitułę Generalną oraz Załącznik”. Wszystko to zostało skierowane do o. Josepha Reig, byłego członka domu misyjnego w Vic, który odtąd będzie pilnym i zaangażowanym przedstawicielem Zgromadzenia Misjonarzy wobec Stolicy Apostolskiej. Dnia 20 kwietnia przedstawił Papieżowi całą dokumentację, a w kolejnych miesiącach regularnie odwiedzał Kongregację Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego i informował o. Xifré o postępach w tej sprawie.

b) Nowa rewizja tekstu przez Zarząd Generalny (1863–1864)

Niestety, we wrześniu 1863 r. doszło do wykrycia poważnego błędu. Rzymski urzędnik odkrył, że podczas rewizji Konstytucji nie wzięto pod uwagę Zastrzeżeń, sporządzonych w 1860 r. Biskupowi Vic przekazano więc, że w tej sytuacji sprawa nie może pójść naprzód. W rzeczywistości jednak Zastrzeżenia zagubiły się w biurach Kongregacji ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, a żaden z misjonarzy ich nie znał. Przybyli więc 18 listopada do Vic, gdzie o. Xifré, nieco zaniepokojony, postanowił zwołać nadzwyczajną Kapitułę Generalną w celu nowej rewizji Konstytucji. Jednak o. Założyciel zupełnie spokojnie doradził mu, aby napisał brakujące teksty, wzorując się na Konstytucjach jezuitów i redemptorystów. O. Xifré i jego Zarząd przy korespondencyjnej pomocy o. Reig działali bardzo szybko, tak że na początku 1864 roku Konstytucje zostały ponownie przejrzane i poprawione, a 3 lutego reprezentant Zgromadzenia potwierdził otrzymanie wszystkich tekstów. Tym razem prośba o zatwierdzenie, datowana na 11 stycznia 1864 roku, nie została złożona przez Założyciela, ale przez ojców: Xifré, Clotet i Sala, odpowiednio jako Przełożonego, Pierwszego Radnego i Sekretarza. Prośbę tę poparł biskup Vic i prawdopodobnie nuncjusz Barili, który pod koniec stycznia poprosił o. Założyciela o krótki opis Zgromadzenia. Zgromadzenie składało się już z „trzydziestu dwóch kapłanów, czterech studentów Świętej Teologii i osiemnastu braci świeckich”.

c) Nowa rewizja Konstytucji po drugiej Kapitule Generalnej (Gracia, 1864)

Pod koniec kwietnia 1864 roku nadesłano z Rzymu nowe Zastrzeżenia do zaprezentowanego tekstu. Zostały one przestudiowane w Vic i przedstawione Kapitule Generalnej, która odbyła się w dniach 3-6 lipca. Uczestnicy Kapituły, nieco niezadowoleni z tych Zastrzeżeń, musieli wysłuchać dwóch rozważań o. Założyciela na temat bezwarunkowego posłuszeństwa Stolicy Apostolskiej. Biorąc pod uwagę, że w niektórych punktach chodziło o kwestie czysto techniczne, Kapituła przekazała sprawę rewizji Konstytucji o. Założycielowi, który zgodził się świadczyć tę przysługę swoim Misjonarzom. Choć okazało się, że w praktyce robił to o. Xifré, będąc w listownym kontakcie z o. Założycielem i o. Reig. Dnia 30 stycznia 1865 roku o. Założyciel wysłał Papieżowi Piusowi IX kolejną, tym razem ostateczną, prośbę o zatwierdzenie Konstytucji.

Jednak w maju Kongregacja Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego poinformowała o. Reig, że zatwierdzenie Konstytucji musi być poprzedzone aprobatą Instytutu. O taką więc zgodę o. Założyciel i Przełożony Generalny poprosili w oficjalnym piśmie, podpisanym 6 czerwca 1865 roku. Jako powód dodali: „aby Zgromadzenie mogło stać się jak najlepszą odpowiedzią na brak zakonów [w Hiszpanii – przyp. tłum.]. Biskup Vic również wysłał swoją prośbę.

d) Ostatnie poprawki wykonane w Rzymie w listopadzie 1865 roku

Pod koniec października o. Założyciel udał się do Rzymu z powodu problemu, który powstał przez królewską aprobatą Królestwa Włoch. Towarzyszył mu o. Xifré z wyraźnym zamiarem przyspieszenia aprobaty Konstytucji. Jego spotkania z o. Reig były bardzo ważne, a cała trójka, jako zespół, zgodnie z sugestiami rzymskich ekspertów, nadała tekstowi ostateczną formę. Być może o. Xifré towarzyszył o. Założycielowi w jednej z audiencji u Piusa IX, które miały miejsce 6 i 23 listopada. Papież dał im nadzieję na powrót do Hiszpanii z zatwierdzonymi Konstytucjami, jednak uniemożliwiła to długa choroba sekretarza Kongregacji Instytutów Życia Konsekrowanego. Opuścili Rzym 27 listopada, a 22 grudnia Papież Pius IX podpisał upragnioną aprobatę Ad decennium per modum experi, dotyczącą Zgromadzenia i Konstytucji. Następnego dnia o. Reig w sławnym liście „Alleluja” poinformował o tym o. Xifré. O. Klaret otrzymał tę wiadomość 2 stycznia, po powrocie do Madrytu; „napełniła go niebiańską radością”. Z rozporządzenia o. Xifré, który przewidując czas potrzebny na przetłumaczenie Konstytucji na język hiszpański i wydrukowanie, ogłosił, że zaczną one obowiązywać od Wielkanocy, 1 kwietnia 1866 roku.

Najwyraźniej z powodu owych Zastrzeżeń i koniecznych poprawek początkowy, prosty tekst przeszedł transformację z „Regulaminu dla małej grupy księży diecezjalnych, poświęconych misjom” w dokument coraz bardziej podobny do Konstytucji zakonu, tyle że bez ślubów i bez takiego zakresu, jaki konstytucje zwykle miały. Już sam tekst, o którego zatwierdzenie prosili o. Założyciel i Przełożony Generalny, mówił jasno, że ich Zgromadzenie nie jest zakonem, lecz instytucją, która w jakiś sposób mogłaby zastąpić te, które zostały zlikwidowane przez władze świeckie.

3.Trzeci etap: do ostatecznego zatwierdzenia (1870)

Ten etap przeszedł dość szybko i łatwo. Rewolucja z roku 1868 pozbawiła Zgromadzenie osobowości prawnej w Hiszpanii; ale po nieco ponad roku zaczęły powstawać wspólnoty w krajach na trzech kontynentach: Francji, Algierii i Chile; wyszło daleko poza poziom diecezjalny i uniknęło hiszpańskiej kasacji. Z drugiej strony, ojciec Xifré, mając tekst Konstytucji zatwierdzony w 1865 roku, nie widział powodu, by odkładać ostateczne zatwierdzenie aż na dziesięć lat. Również obecność o. Klareta i innych biskupów hiszpańskich w Rzymie z okazji I Soboru Watykańskiego, od kwietnia 1869 roku, była sprzyjającym momentem, aby wpłynąć na Stolicę Apostolską w sprawie ostatecznego zatwierdzenia Konstytucji.

Ojciec Xifré w liście do o. Założyciela z 14 listopada 1869 roku przedstawił szkic podania do Stolicy Apostolskiej z prośbą o ostateczne zatwierdzenie Zgromadzenia i jego Konstytucji oraz obowiązek składania ślubów publicznych. Miał nadzieję, że o. Klaret wykorzysta do tego swoją gorliwość i odwagę. Za jego zgodą, 1 grudnia o. Xifré skierował prośbę do Papieża. 16 grudnia o. Klaret powiedział mu, że obchodzi rzymskie biura i szuka wsparcia hiszpańskich biskupów i prałatów, aby osiągnąć zamierzony cel.

Dnia 20 września 1869 roku zmarł zasłużony ojciec José Reig. Pełnomocnikiem Zgromadzenia Misjonarzy został biskup Vic – Luis Jordá. Właśnie on, o. Klaret i jego kapelan o. Lorenzo Puig kilka razy w tygodniu odwiedzali biura Kongregacji ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i dopytywali się o postępy. Wskutek tych wysiłków dnia 11 lutego 1870 roku Papież Pius IX podpisał ostateczne zatwierdzenie Konstytucji oraz uznanie Zgromadzenia za Instytut z prawami do ślubów publicznych, prostych i wieczystych.

Co ciekawe, o. Klaret nie został o tym poinformowany, a dowiedział się o zatwierdzeniu Konstytucji podczas wizyty w kancelarii, dopiero 12 marca, co natychmiast przekazał o. Xifré. Dekret Kongregacji ds. Instytutów Życia Konsekrowanego został wydany 2 maja, a 8 lipca Pius IX zatwierdził tekst formuły profesji wraz z rytuałem składania ślubów. Ta właśnie formuła będzie służyła wszystkim członkom Zgromadzenia, którzy będą składali profesje w następnych miesiącach i latach, aż do roku 1971.

Przygotował o. Severiano Blanco CMF